Sağlık ve Metabolizma Hastalıkları Haberleri

İyot, tiroid hormon yapımında kullanılan önemli bir elementtir. İyotu vücudumuza, deniz ürünleri, iyotlu toprakta yetişen bitkiler, hayvansal ürünler ve iyot eklenmiş tuzdan alırız. Ülkemizde iyot eksikliği sık görülmekte ve buna bağlı olarak guatr (tiroid bezinin büyümesi) ve hipotiroidiye (tiroid bezinin normalden yavaş çalışması) yaygın olarak rastlanmaktadır. İyot eksikliği ve hipotiroidi bebeğin zeka gelişiminden annenin ciddi sağlık problemleri yaşamasına kadar çeşitli sağlık problemlerine yol açabilmektedir. Bu nedenle gebelik planlayanlarda ve gebelerde mutlaka tiroid testleri yapılmalıdır. Bazı tiroid hastalıkları tekrarlayan düşüklere neden olabildiğinden bu hastaların da tiroid fonksiyon testleri değerlendirilmelidir.

Hipotiroidi, sıklıkla iyot eksikliği veya Hashimoto hastalığı nedeniyle ortaya çıkar. Hashimoto hastalığı, vücudun kendi tiroid bezini yabancı olarak algılayıp ona karşı tepki vermesiyle ortaya çıkan, kesin nedeni belli olmayan bir hastalıktır. Hipotiroidi gebelerde binde 3-5 oranında görülür.

Gebelikte vücutta birtakım önemli değişiklikler meydana gelir. Tiroid bezi de gebelik boyunca büyür ve hem annenin hem de bebeğin ihtiyacı olan tiroid hormonlarını sentezler. Tiroid hormonları ayrıca bebekte başta beyin gelişimi olmak üzere büyüme hormonu etkisi de gösterdiği için çok önemlidir. Anne hem kendisi hem de bebek için iyoda ihtiyaç duyduğundan normalden daha fazla iyod alması gereklidir.

Tiroid bezinin çalışmasını TSH, T3 ve T4 hormonlarını ölçerek değerlendiriyoruz. Annenin gebelik boyunca değişen hormonlarından tiroid hormonları da etkilenir ve bu hormonlar gebeye özgü değerlere göre yorumlanır. Özellikle gebeliğin başlangıç dönemlerinde aşırı bulantı kusma yaşayanlarda TSH düzeyleri daha düşük olabilir. Tiroid fonksiyon testleri bozulmuş olan gebelerin endokrinoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gereklidir. Tiroid otoantikor düzeyleri ve tiroid ultrasonografi sonuçlarıyla tedavi gereksinimi değerlendirilmelidir.

Tiroid hastalıklarının çoğu laboratuvar tetkikleri ile erken dönemde tespit edilebildiklerinden dolayı genellikle herhangi bir bulguyla yol açmazlar. Fakat yorgunluk, göz kapaklarında şişme, saç dökülmesi, unutkanlık gibi hipotiroidi bulguları da kolaylıkla gebeliğin normal seyri ile karıştırılıp gözden kaçabilir.

Gebelik öncesinde hipotiroidi nedeniyle ilaç kullanan hastalar, gebe kalmaları durumunda tedaviye kesinlikle ara vermeden en kısa sürede hekimlerine bilgi vermelidir. Bu hastaların gebelik süresince ilaç dozlarında artış olacağından düzenli olarak her ay kontrollerini yaptırmaları önerilir. Gebelik planlayan hipotiroidi hastalarının TSH düzeylerinin 2,5 mU/mL’nin altında olması gereklidir. Doğum sonrası ihtiyaç azalacağı için doz gebelik öncesi gibi ayarlanır ve doğum sonrası altıncı haftada tekrar kontrol yapılır. Annelere hatırlamada kolaylık olsun diye bebeğin kırkı çıkınca da diyebiliriz.

Gebelerin günlük 250 mcg iyot alması gereklidir. Tuz olarak iyotlu tuz kullanılmalıdır. Tuz kısıtlaması yapılmıyorsa bir çay kaşığı tuz alımı iyot ihtiyacını karşılayabilir. Ayrıca her gün süt ürünleri, yumurta, sebze ve haftada en az iki gün balık yenmesi önerilir. Bunların yapılamadığı durumda iyot içeren vitamin ve ilaçlar verilebilir.

Hipotiroidi tedavisinde için levotiroksini kullanırken bazı noktalara dikkat edilmesi gereklidir. İlaç sabah kahvaltıdan en az 30-45 dk önce alınmalıdır. İlaç ile birlikte emilimini bozan mide ilaçları, demir, kalsiyum ve vitamin gibi ilaçlar kullanılacaksa, bu ilaçlar en az 4 saat sonra alınmadır. İlaç oda ısısında saklanmalı, buzdolabına veya mutfak gibi nemli bir ortama konulmamalıdır. İlaç her gün düzenli alınmalı, doz unutulduğunda o gün içerisinde mutlaka alınmalıdır. 

Hipotiroidi tedavisi genellikle ömür boyu sürmektedir. Fakat ilk defa gebelik döneminde ilaç kullanmaya başlayan hastalar tedavinin devamı konusunda hekimlerinden görüş almalı, doğum sonrası ilaçlarını bırakmamalıdırlar. Levotiroksin emzirme döneminde de güvenle kullanılabilir.

Doç. Dr. Ferit Kerim KÜÇÜKLER